Jeuk door allergie bij de kat

“Jeuk door allergie bij de kat” is geschreven door Wietske Scholten

Wietske is al meer dan 7 jaar dierenarts voor gezelschapsdieren. Met veel passie en liefde heeft ze het leven van duizenden huisdieren verbeterd. Nu wil ze haar kennis graag delen met alle baasjes van Nederland en België, zodat het leven van hun hond, kat of konijn nog leuker en beter word. Heb je vragen over de gezondheid of gedrag van je huisdier? Boek een consult met de dierenarts in via de website om betrouwbaar, betaalbaar en goed advies te krijgen voor jouw huisdier.

Inleiding

Allergieën bij de kat komen regelmatig voor. Ongeveer 12,5% van de katten heeft een allergie. Het geeft meestal veel jeuk aan de poten, het lichaam en de kop. Een onbehandelde allergie leidt vaak tot heftige huidontstekingen. Het is dan ook belangrijk om tijdig in te grijpen. De behandeling bestaat uit het verminderen van de jeuk en daarnaast het behandelen van de onderliggende oorzaak. Lees hieronder meer over de verschillende soorten allergieën en behandelopties.

Inhoudsopgave ‘Jeuk door allergie bij de kat’

1. Wat is een allergie?
2. Welke allergieën bestaan er?
3. Symptomen
4. Diagnose
5. Behandeling
6. Conclusie

     Voedselallergie
     Omgevingsgallergie (atopie)
     Vlooienallergie
     Contactallergie

Wat is een allergie?

Allergieën komen zowel bij mensen als dieren voor. Een allergie is een overgevoeligheid voor één of meerdere lichaamsvreemde stoffen. Lichaamsvreemde stoffen worden ook wel allergenen genoemd. Deze allergenen zijn aanwezig in de voeding of omgeving. Ze zorgen ervoor dat het afweersysteem van jouw kat na herhaaldelijk blootstelling van een allergeen hierop reageert. Een kat zonder allergie reageert dus alsnog op bijvoorbeeld een wespensteek. Echter als de drempelwaarde voor het ontstaan van jeuk wordt overschreden, zie je symptomen van een allergie. Deze reacties hebben met name invloed op de huid en in sommige gevallen op het maag-darmkanaal. Het symptoom wat bij een allergie vooral op de voorgrond treedt is jeuk.

Welke soorten allergieën zijn er?

Er zijn verschillende allergenen waar jouw kat op reageert. Dit is onder te verdelen in vier soorten allergieën:

• Omgevingsallergie
• Voedselallergie
• Vlooienallergie
• Contactallergie

Meestal is er sprake van een combinatie van allergieën. Zo vertonen katten met een voedselallergie ook vaak een allergie tegen stoffen uit de omgeving. De symptomen van verschillende soorten allergieën lijken erg veel op elkaar. Het is daarom ook vaak lastig om te achterhalen wat de precieze oorzaak is.  

Symptomen

De symptomen verschillen per kat, maar bestaan over het algemeen uit:

• Jeuk
• Krabben
• Huidbeschadigingen met korsten
• Veel likken aan de pootjes
• Haaruitval 
• Vette, schilferige vacht
• Oorontsteking

Jeuk is vaak het opvallendste symptoom. De jeuk is vaak zo ernstig dat de huid van de kop, hals en rug helemaal kaal wordt met roodheid en korsten. Dit ontstaat door het herhaaldelijk likken met een ruwe tong en krabben met de scherpe nagels.

Bij de kat wordt in de medische termen vaak gesproken over miliaire dermatitis. Bij 30% van de katten met huidklachten is ook sprake van maag-darmproblematiek. Hierbij vallen symptomen als diarree en overgeven op.

Diagnose stellen

De dierenarts stelt de diagnose op basis van de leeftijd, het ras en de symptomen bij de kat. De dierenarts kiest vaak voor een combinatie van aanvullende onderzoeken. Door de verschillende oorzaken is er helaas niet één test die direct het onderscheid maakt.

De dierenarts kiest uit één of meerdere van de onderstaande onderzoeken:

• Microscopisch onderzoek. De dierenarts verzamelt een stukje huid en bekijkt dit vervolgens onder de microscoop. De cellen uit de huid worden uitgestreken op een speciaal glaasje. Dit glaasje wordt gekleurd met een speciale kleurstof. Er wordt gelet op de aanwezigheid van schimmels, bacteriën en parasieten (bijvoorbeeld Demodex of Cheletiella).
• Bloedonderzoek. Een bloedonderzoek geeft informatie over de werking van verschillende organen. Daarnaast is er een specifieke test voor allergieën beschikbaar. Deze test onderzoekt of jouw kat gevoelig is voor bepaalde stoffen uit de omgeving.
• Intradermale plaktest. Hierbij scheert de dierenarts de huid van de kat. Daarna worden verschillende soorten pleisters met allergenen op de huid geplakt. Na 20 minuten kijkt de dierenarts op welke pleisters de kat overgevoelig heeft gereageerd.
• Biopten. Dit onderzoek vindt meestal onder narcose plaats. De dierenarts neemt met behulp van een speciaal appelboortje kleine stukjes van de huid af. Deze stukjes huid worden opgestuurd naar het laboratorium. Er wordt gekeken of er sprake is van een auto-immuun aandoening. Dit zijn aandoeningen, waarbij het lichaam afweerstoffen aanmaakt tegen de huid van de kat (bijvoorbeeld pemphigus follicacieus).
• Voeding aanpassen. Dit dieet is speciaal ontwikkelt om een voedselallergie te bevestigen. Gedurende 8 weken krijgt een kat dit dieet. Daarnaast mag de kat tijdens deze periode geen andere voedingsstoffen opnemen. Katten die normaal gesproken buiten komen, moeten gedurende deze periode binnen verblijven. Daarna wordt de mate van de jeuk geëvalueerd.
• Bacteriologisch onderzoek. De dierenarts voert dit onderzoek uit als er een verdenking bestaat op een bacteriële ontsteking. Hierbij wordt met een steriele wattenstaaf weefsel van de huid verzameld. Vervolgens worden de bacteriën in het laboratorium gekweekt. Hierbij onderzoekt de dierenarts het type bacterie. Op deze manier wordt de bacteriële ontsteking van de huid gericht aangepakt met een antibioticum.
• Schimmelkweek. Hierbij verzamelt de dierenarts enkele haren voor een PCR-test. Indien er schimmels aanwezig zijn, wordt de test positief bevonden. Schimmels geven meestal rode, kale plekken zonder jeuk. Daarentegen is jeuk het opvallendste symptoom bij allergieën. Dit onderzoek is dus niet altijd nodig. NB: schimmels bij katten zijn ook besmettelijk voor de mens.

Behandeling

De behandeling van een allergie hangt af van de onderliggende oorzaak. De dierenarts sluit vaak als eerste de aanwezigheid van bacteriën, parasieten en schimmels uit. Daarna raadt de dierenarts meestal een aanpassing van het dieet aan. Gedurende een periode van 8 weken mag de kat dan niets anders eten, behalve dit dieet. Bij een deel van de katten neemt de jeuk af. Wanneer het dieet geen effect heeft, wordt verder onderzoek verricht. In het geval van een omgevingsallergie richt de behandeling zich op het minder gevoelig van de kat tegen bepaalde allergenen. Daarentegen is bij een vlooienallergie de behandeling gericht op het toedienen van een antivlooienmiddel voor jouw kat en de omgeving. 

Voedselallergie

Bij een voedselallergie treedt een overdreven reactie op van het afweersysteem tegen bepaalde delen uit de voeding. Deze reactie treedt pas op als jouw kat hier herhaaldelijk aan wordt blootgesteld. Hierdoor is het mogelijk dat jouw kat al jaren dezelfde voeding krijgt, hier toch ineens allergisch voor wordt. De meeste reacties worden gezien op een eiwitbron van rundvlees. Daarna volgt kip, vis, mais, tarwe, zuivel en lam. De combinatie van erfelijkheid en persoonlijke gevoeligheid bepalen of een allergie tot uiting komt.

Symptomen

Je ziet verschillende symptomen bij een voedselallergie:

• Jeuk
• Krabben
• Korsten aan de kop en rug
• Vettige, schilferige vacht
• Eosinofiel Granuloom Complex
• Bij 30% van de katten is er ook sprake van maag-darmklachten (diarree, braken en misselijkheid).

Het Eosinofiel Granuloom Complex komt incidenteel voor bij de kat. Het is een verzamelnaam voor 3 oorzaken: eosinofiel plaque, eosinofiel granuloom of een indolent ulcus. De manier waarop dit tot uiting komt is verschillend. Dit uit zich als een woekering onder de tong, dikke lippen, een lijnvormige huidafwijking in de lies of door een etterige ontsteking in de hals. 

Figuur 1: Felix bleek erg allergisch te zijn voor rundvlees (boven). Een heftige huidontsteking was het gevolg. Simba kwijlde veel en er bleek een eosinofiel granuloom aanwezig te zijn onder de tong (linksonder). Katy bleek een kippenallergie te hebben en kreeg last van een eosinofiele plaque in de hals (rechtsonder).

Diagnose

Tot op heden is het nog niet mogelijk om voedingsallergenen in het bloed te testen. Hierdoor is het vaak lastig om te achterhalen waar jouw kat precies allergisch voor is. De diagnose voor een voedselallergie wordt op maar één manier gediagnosticeerd, namelijk met behulp van een eliminatiedieet. Hiervoor zijn drie diëten mogelijk:

1. Zelfbereid dieet. Hierbij kook je zelf een maaltijd voor de kat. Deze maaltijd bevat één nieuwe eiwitbron (bijvoorbeeld geit, lam, konijn, hert of struisvogel) en één koolhydraatbron (bijvoorbeeld aardappel of gerst). Dit dieet is niet volledig, maar mag wel gedurende 8 weken gegeven worden.
2. Dieet met gehydrolyseerd eiwit. Dit is een kant en klaar dieet (brokken of natvoer). Op de verpakking moet het woord ‘Hydrolysed Protein’ staan. Voorbeelden van dit soort diëten zijn: Hill’s z/d, Sanimed Veterinary Nutrition Hypoallergenic DR, Royal Canin Hypoallergenic of Royal Canin Anallergenic. Deze eiwitten zijn in hele kleine stukjes gesplitst. Hierdoor herkent de kat het niet en reageert hij hier niet overgevoelig op. Dit zijn complete diëten en dus geschikt voor langdurig gebruik.
3. Dieet met één nieuwe eiwitbron (‘Novel Protein’). Dit is een dieet op basis van één eiwitbron (bijvoorbeeld Trovet QPD). Deze eiwitbron mag de kat nooit eerder gegeten hebben. Ze zijn verkrijgbaar in kant en klare verpakkingen. Denk hierbij aan paard, geit, lam, konijn, hert of struisvogel. Deze diëten zijn meestal compleet en dus geschikt als langdurig gebruik.

De kat krijgt gedurende 6-8 aaneengesloten weken dit dieet. Het geven van koekjes, worst, kaas, yoghurt of kattenmelk is in deze periode niet toegestaan. Hierdoor ontstaat anders weer opnieuw een jeukreactie in het lichaam. Als alternatief zijn er speciale hypoallergene snacks beschikbaar. Ook mag jouw kat gedurende deze periode alleen binnen verblijven. Het is namelijk anders onmogelijk om te voorkomen dat hij niet een muis of vogeltje vangt en opeet.

In het geval van een voedselovergevoeligheid duurt het enkele weken voordat je een afname van de jeuk ziet. Meestal wordt de eerste verbetering vaak pas na 4 weken opgemerkt. Na een periode van 8 weken krijgt de kat weer de oude voeding. Keren de symptomen terug? Dan is een voedselallergie bevestigd. Vanaf dit moment bepaal je onder begeleiding van jouw dierenarts welk type voeding geschikt is voor de langere termijn. 

Behandeling

De behandeling bestaat uit het wisselen van de voeding. Daarnaast is het soms nodig om tijdelijk jeukremmende medicijnen toe te dienen. Voorbeelden hiervan zijn prednison (prednoral®, moderin®) of cyclosporinen (atopica®).

Omgevingsallergie

Een allergie tegen een prikkel uit de omgeving heet atopische dermatitis, kortweg atopie. Atopie is te vergelijken met hooikoorts bij mensen. De symptomen bij mensen uitten zich echter vooral op de voorste luchtwegen en ogen. Daarentegen zie je bij de kat voornamelijk huidklachten, zoals jeuk. De volgende factoren zijn van belang of een atopie tot uiting komt:

• Erfelijkheid
• Mate van blootstelling aan allergenen
• Tijdstip van het jaar
• Stress bepalen

Een atopie is een allergische reactie tegen verschillende allergenen uit de omgeving. Dit betreft allergenen zoals pollen, planten, mijten en stuifmeel. In het lichaam van jouw kat ontstaat een reactie op één of meerdere allergenen. Als deze reactie boven een bepaalde drempelwaarde komt, ontstaat er een allergische reactie. Het stofje histamine wordt vervolgens vrijgemaakt. Dit zorgt voor veel jeuk aan de kop, rug en pootjes.

Symptomen

• Jeuk
• Veel korsten rondom de oren, kop en hals
• Vette, schilferige huid
• Haaruitval
• Roodverkleuring huid (vaak lastig te zien door de vacht)
• Eosinofiel granuloom
• Haarballen
• Oorontsteking

De symptomen van een atopie zijn (bijna) hetzelfde als bij een voedselallergie. Het is dan ook heel lastig om deze oorzaken van elkaar te onderscheiden. Bij 75% van de katten met een omgevingsallergie starten deze symptomen voordat ze een leeftijd van drie jaar hebben bereikt. Een voedselallergie kan daarentegen op alle leeftijden ontstaan.

Figuur 2: Cindy kreeg plotseling woekeringen in de liezen. De oorzaak werd niet achterhaald, maar de behandeling met cyclosporinen sloeg gelukkig wel aan. De huid werd weer normaal en de jeuk verdween.

Diagnose

De diagnose wordt gesteld door het uitsluiten van andere oorzaken. Zo sluit de dierenarts als eerste oorzaken zoals schimmels, bacteriën, gisten en huidparasieten uit. Hiervoor neemt de dierenarts een stukje huid af en bekijkt het vervolgens onder de microscoop. Daarnaast is soms ook een schimmelkweek of een algemeen bloedonderzoek nodig. Vervolgens wordt gestart met een speciaal dieet om een voedselallergie uit te sluiten. Het is noodzakelijk om in het stappenplan van een omgevingsallergie eerst een voedselallergie uit te sluiten.

Als de dierenarts de andere oorzaken heeft uitgesloten wordt aanvullend onderzoek verricht:

• Intradermale test. Deze test vindt meestal plaats onder algehele narcose. Bij deze test wordt de huid geschoren en dient de dierenarts verschillende soorten allergenen onderhuids toe. Na 20 minuten wordt gekeken op welke stoffen jouw kat gevoelig reageert. Er ontstaan kleine rode bolletjes in de huid als jouw kat overgevoelig reageert.
• Allergenen bloedonderzoek. In dit bloedonderzoek kijkt de dierenarts naar de reactie op bepaalde allergenen. Hoge waarden in combinatie met symptomen bij jouw kat zijn abnormaal.

Er bestaat nog veel discussie over deze onderzoeken bij de kat. Voorheen werd gedacht dat de uitslag van deze onderzoeken niet altijd even betrouwbaar zijn. Echter komen er nu steeds meer resultaten die het tegendeel lijken te bewijzen.

Figuur 3: Het stappenplan met een kat met atopie. Er zijn dus meerdere stappen nodig om de diagnose te stellen.

Behandeling

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk:

1. Contact met allergenen vermijden.
2. Desensibilisatie. Het doel hiervan is om de jeukdrempel bij jouw kat op het allergeen te verlagen. Het bloedonderzoek toont een combinatie van een aantal allergenen waar jouw kat gevoelig op reageert. Hiervan wordt een mengsel gemaakt. De dierenarts of eigenaar zelf dient dit mengsel aanvankelijk in een lage dosering onderhuids toe. Naar mate de tijd verstrijkt wordt de dosering verhoogd en de tijd tussen de injecties verlengd. Deze behandeling duurt ongeveer één jaar. Het effect is vaak pas na een paar maanden zichtbaar. Ruim de helft van de katten reageert hierdoor minder gevoelig op de betreffende allergenen. De jeuk neemt vervolgens af, waardoor de huid weer stabiliseert. 
3. Jeuk remmende middelen. De dierenarts kiest uit één of een combinatie van verschillende jeukremmers. Voorbeelden zijn prednison (prednoral®, moderin®) of cyclosporine (atopica®).
4. Voedingssupplementen. Voorbeelden zijn omega-3 en omega-6 vetzuren (bijvoorbeeld Dermoscent Essential® spot on). Zij helpen bij het herstel van de vetlaag van de huid en worden ook veelvuldig gebruikt voor gewrichtsproblemen. Er zijn ook voedingen beschikbaar waar omega-3 en omega-6 vetzuren standaard in zijn opgenomen. Pas na 3 maanden zie je effect van het toedienen van vetzuren.
5. Antibiotica. Dit is alleen nodig bij diepe huidontstekingen.
6. Antihistaminica. Deze medicijnen worden vaak bij mensen met allergieën gebruikt. Bij katten zijn deze hooikoortstabletjes helaas lang niet altijd effectief en soms juist afgeraden. Geef jouw kat dus nooit zomaar medicijnen die voor mensen bedoeld zijn. Doe dit altijd in overleg met jouw dierenarts.

Een kat met atopie vergt in 80% van de gevallen een levenslange behandeling. De behandeling is vaak intensief en is nooit helemaal te genezen. Tijdens bepaalde periodes in het jaar verergert de jeuk en zijn soms extra medicijnen nodig. Ga in dit geval snel naar de dierenarts om verergering van de symptomen te voorkomen.

Vlooienallergie

Bij een vlooienallergie injecteert de vlo speeksel in jouw kat. In het speeksel zitten eiwitten waar sommige katten overgevoelig op reageren. De kat gaat veel likken aan de plek waar de vlo heeft gebeten. Dit wordt door de eigenaar vaak herkent als het overmatig wassen. Dit vindt meestal plaats ter hoogte van de staartbasis en de rug. Door het vele likken en bijten op de huid ontstaat al snel een verergering van de huidontsteking. Hierdoor ontstaan kleine korstjes met haaruitval. Dit wordt ook wel miliaire dermatitis genoemd. Andere vormen van een vlooienallergie zijn symmetrische alopecia (kale flanken) of een eosinofiele plaque (woekeringen in de bek, hals of liezen).

De dierenarts stelt de diagnose op basis van het lichamelijk onderzoek. Ook wanneer de dierenarts de vlo niet kan vinden, is een vlooienallergie niet geheel uitgesloten. Eén vlooienbeet is namelijk al genoeg om een reactie in gang te zetten. De behandeling bestaat uit het gebruiken van een anti-vlooien middel en het tijdelijk onderdrukken van de jeuk. Behandel in dit geval ook de andere dieren in huis en geef gedurende 3 maanden een anti-vlooien middel (om herinfectie vanuit de omgeving te voorkomen).

Contactallergie

Een contactallergie ontstaat als jouw kat in contact komt met een irriterende stof. Dit varieert van een reactie op een schoonmaakmiddel, maar ook bijvoorbeeld een reactie op een plastic voerbak. Een bekende contactallergie is het gebruik van de algenreiniger op het terras. De kat loopt over het pas schoongemaakte terras. Vervolgens worden de pootjes schoongelikt, waardoor de resten van de reiniger in de bek terecht komen. Hierdoor ontstaat er irritatie van de tong en slokdarm. Ook de pootjes kunnen geïrriteerd raken, nadat de kat in contact is gekomen met een irriterende stof.