Plaveiselcelcarcinoom bij de kat

“Plaveiselcelcarcinoom bij de kat is geschreven door Wietske Scholten

Wietske is al meer dan 7 jaar dierenarts voor gezelschapsdieren. Met veel passie en liefde heeft ze het leven van duizenden huisdieren verbeterd. Nu wil ze haar kennis graag delen met alle baasjes van Nederland en België, zodat het leven van hun hond, kat of konijn nog leuker en beter word. Heb je vragen over de gezondheid of gedrag van je huisdier? Boek een consult met de dierenarts in via de website om betrouwbaar, betaalbaar en goed advies te krijgen voor jouw huisdier.

Inleiding

Kanker is een veelvoorkomende ziekte bij honden en katten. Een plaveiselcelcarcinoom is een veelvoorkomende tumor bij de kat. Ze lijken vaak onschuldig, waardoor niet direct aan een tumor wordt gedacht. De lokatie is erg belangrijk voor het bepalen van de prognose. Dit type tumor in de bek vergt namelijk een hele andere aanpak dan een plaveiscelcelcarcinoom van de oren of neus. Gelukkig zijn er effectieve en succesvolle behandelingen mogelijk, die een goede kwaliteit van leven geven bij de kat. 

Inhoudsopgave ‘Plaveiselcelcarcinoom bij de kat’

1. Wat is een plaveiselcelcarcinoom?
2. Symptomen
3. Diagnose stellen
4. Behandeling
5. Prognose
6. Kosten
7. Conclusie

Wat is een plaveiselcelcarcinoom?

Een plaveiselcelcarcinoom is een kwaadaardige tumor die regelmatig voorkomt bij de kat. Dit type tumor (afgekort ook wel SCC genoemd) komt voor in de bek, aan de oorschelpen of op de neus.

Het is de meestvoorkomende tumor in de bek van de kat. Ongeveer 1 op de 2000 katten krijgt dit type tumor. De meeste katten zijn 12 jaar of ouder. Een oraal plaveiscelcelcarcinoom zit vaak onder de tong, op de tong of in de kaak. Ze worden vaak laat opgemerkt en tonen een agressief karakter. Ze groeien namelijk snel door in het kaakbot, wat voor pijn zorgt. 

Een plaveiselcarcinoom komt ook vaak voor op de oorschelpen of neus. De meeste katten zijn 10 jaar of ouder. Voornamelijk witte katten krijgen dit type tumor, waarbij de onbehaarde delen voornamelijk zijn aangedaan. Een risicofactor voor het ontwikkelen is dan ook UV-straling (zonlicht). Katten met een witte vacht hebben wel een 13x grotere kans op het ontwikkelen van dit type tumor. 

Figuur 1: een plaveiselcelcarcinoom ziet er soms onschuldig uit (zoals op de linker foto). In een later stadium breiden de korstjes zich uit (2e van links). Ook tumoren aan de oorschelp en onder de tong komen regelmatig voor. 

Symptomen

De symptomen bij een plaveiselcelcarcinoom hangen af van de locatie waar de tumor zit. 

Bek: speekselen, moeite met eten (veel knoeien), slechte eetlust, afvallen, stank uit de bek, vieze voorpootjes en een slecht verzorgde vacht. Dit type tumor bevindt zich regelmatig onder de tong en wordt daarom pas in een laat stadium opgemerkt. Ze groeien ook vaak in het bot, wat voor pijn zorgt. De kat trekt zich terug en wil geen harde brokken meer eten of stopt zelfs met eten.

Huid (oorschelp/neus): (bloederige) korstjes op de neusspiegel of oorschelp, wondjes die niet genezen, roodheid van de oorranden.

Een andere vorm van het plaveiscelcarcinoom is Bowen’s disease. Dit is een aandoening waarbij meerdere plaveiselcelcarcinomen zich ontwikkelen. Het wordt ook wel ‘multicentrisch SCC in situ’ genoemd, en komt gelukkig niet zo vaak voor. Meestal ontstaan in dit geval kleine korstjes in de huid, die snel bloeden en soms ook pijnlijk zijn. 

Diagnose stellen

De dierenarts stelt de diagnose op basis van het lichamelijk onderzoek en aanvullende onderzoeken. Een combinatie van de volgende onderzoeken vinden veelal plaats: 

Rontgenfoto van de bek. Hierbij wordt gekeken of er sprake is van ingroei in het bot of omringende weefsels. 

Histologisch biopt. Hierbij wordt een stukje weefsel verwijderd en opgestuurd voor pathologisch onderzoek. De cellen worden aandachtig bekeken en op basis van dit onderzoek kan een plaveiselcelcarcinoom worden vastgesteld. 

Dunne naald aspiratie biopt: Indien de lymfeklieren vergroot zijn is het mogelijk om uitzaaiingen aan te tonen door cellen met een naaldje te verzamelen.

Bloedonderzoek: Ongeveer 25% van de katten krijgt herhaaldelijk een plaveiselcelcarcinoom als gevolg van kattenaids (FIV).

Rontgenfoto van de longen: De meeste dieren laten eerst symptomen zien, voordat de tumor is uitgezaaid. Dit type tumor zaait dan ook pas in een laat stadium uit en vormt lokaal (oor/bek/neus) een groter probleem door de invasieve groei. Uiteindelijk kan dit type wel uitzaaien naar de longen. Een longfoto is dan ook zeker een optie om de aan- of afwezigheid van uitzaaiingen aan te tonen, maar de bovenstaande onderzoeken geven vaak al veel meer duidelijkheid. 

Behandeling

De behandeling verschilt per lokatie:

Bek: Helaas is er geen effectieve behandeling voor katten met een plaveiselcelcarcinoom van de bek. Het verwijderen van (een stuk) van de kaak leidt bij sommige katten tot een langdurige overleving, maar helaas wordt dit type tumor pas in een laat stadium opgemerkt, waardoor het lastig is om deze tumor geheel te verwijderen. Een behandeling met chemotherapie, bestraling, fotodynamische therapie zijn ook mogelijk, maar zorgen niet voor genezing. Daarnaast remmen bepaalde medicijnen (Metacam / Novacam / Prednison) de tumorgroei, maar ook deze middelen zijn niet genezend. 

Huid (Neus en oorschelpen): Chirurgie en bestraling zijn de meest effectieve behandelopties. In het geval van een tumor van de oorschelp volstaat het amputeren van de schelp. Hier kunnen katten goed mee leven en is met een gemiddelde herstelduur van 14 dagen een hele goede optie. Indien het geheel verwijderd wordt heeft dit een hele goede prognose.

Plaveiselcelcarcinomen van de neus reageren heel goed op bestraling. In dit geval worden de katten 2x daags, gedurende 5 dagen onder narcose bestraald. Hoewel dit behandeltraject mogelijk intensief aanvoelt door de vele narcoses, laten de meeste katten dit heel goed toe. 

Daarnaast biedt fotodynamische therapie een goede behandelmogelijkheid. Hierbij worden de afwijkende huidcellen gevoelig gemaakt voor licht, door het gebruik van een crème die een lichtgevoelige stof bevat. Vervolgens worden de kankercellen met speciaal licht bestraald. 

Een alternatieve behandeling is het toedienen van het cytostaticum carboplatin (chemotherapie) in/rondom de neus (al dan niet gecombineerd met bestraling). Dit geeft nog weleens veel reactie van het weefsel, waardoor hier niet snel voor wordt gekozen.

Retinoïden, zoals isotretinoïne, zijn een klasse van verbindingen die afgeleid zijn van vitamine A en worden soms gebruikt als een behandeling voor plaveiselcelcarcinoom (SCC) bij katten. Ze remmen de abnormale groei van kankercellen en verminderen hiermee tumorgroei. 

Prognose

De prognose voor katten met een plaveiscelcelcarcinoom van de bek is helaas ongunstig. De meeste katten leven niet langer dan 2 maanden, aangezien de tumor op het moment van diagnose al vaak erg groot is en voor veel pijn zorgt. In het geval van een ontdekking in een vroeg stadium en ruime chirurgie is de prognose gunstig. 

De prognose voor een plaveiselcelcarcinoom na ooramputatie is heel goed. Ook na bestraling van dit type tumor op de neus is vaak een lange overlevingstijd het resultaat. Aangezien dit type tumor niet snel uitzaait is een snelle behandeling verstandig en de prognose gunstig. Het ontwikkelen van een plaveiselcelcarcinoom op een andere plek is mogelijk, aangezien voornamelijk witte katten extra gevoelig zijn en dus vatbaarder voor dit type kanker. 

Het smeren van zonnebrandcrème in de warme maanden op de dunbehaarde huid helpt bij het voorkomen van dit type tumor. 

Kosten

De kosten hangen af van de aangewezen behandeling. Zo is het verwijderen van  (een deel van) de kaak een specialistische operatie en kost tussen de 1800-2500 euro. Het verwijderen van de oorschelpen is een ‘simpelere’ ingreep en kost rond de 800-1200 euro. Het bestralen van een plaveiscelcelcarcinoom van de neus kan alleen bij de Universiteitskliniek in Utrecht en het Veterinair Verwijscentrum  Korte Akkeren in Gouda. Dit bestaat meestal uit een oncologische intake, afname biopten, 10 bestralingen onder narcose en een week opnamekosten. Dit kost gemiddeld tussen de 2000-3000 euro in totaal.