Ziekte van Cushing bij de hond

“Ziekte van Cushing bij de hond” is geschreven door Wietske Scholten

Wietske is al meer dan 7 jaar dierenarts voor gezelschapsdieren. Met veel passie en liefde heeft ze het leven van duizenden huisdieren verbeterd. Nu wil ze haar kennis graag delen met alle baasjes van Nederland en België, zodat het leven van hun hond, kat of konijn nog leuker en beter word. Heb je vragen over de gezondheid of gedrag van je huisdier? Boek een consult met de dierenarts in via de website om betrouwbaar, betaalbaar en goed advies te krijgen voor jouw huisdier.

Inleiding

De ‘Ziekte van Cushing’ wordt ook wel het ‘Syndroom van Cushing’ genoemd. Het is een aandoening die niet vaak voorkomt bij de hond. Eén tot twee op de 1000 honden krijgt deze ziekte. Het komt nagenoeg niet voor bij jonge honden.

Inhoudsopgave ‘Ziekte van Cushing’

1. Oorzaak
2. Symptomen
3. Diagnose
4. Behandeling
5. Prognose
6. Kosten
7. Conclusie

De oorzaak van de Ziekte van Cushing

Bij de ziekte van Cushing is er te veel van het hormoon cortisol aanwezig in het lichaam. Zonder cortisol kun je niet leven, maar een teveel aan cortisol geeft ook veel problemen. Teveel productie van cortisol kan ontstaan door verschillende oorzaken:

• Bijniertumor
• Hersentumor (in het hersenaanhangsel, ook wel hypofyse genoemd)
• Zowel een bijniertumor als een hersentumor
• Medicatie (langdurige toediening uit de groep van de glucocorticoïden, zoals bijvoorbeeld prednison)

In 85% van de gevallen ontstaat deze aandoening door een goedaardige tumor van het hersenaanhangsel. Als er sprake is van een bijniertumor, dan is dit in de helft van de gevallen kwaadaardige kanker.

Symptomen

Teveel cortisol in het lichaam heeft vervelende gevolgen voor (bijna) alle organen. Vooral de lever, de huid en het afweersysteem ondervinden hier hinder van. Aangezien meerdere organen worden aangetast, zie je daardoor veel verschillende symptomen:

• Veel drinken, meer plassen
• Meer eetlust
• Meer hijgen
• Minder spieren, meer vet
• Dikke buik
• Verandering gedrag (minder lang kunnen wandelen, traplopen, springen, rennen)
• Sloomheid en hoofdpijn (ten gevolge van druk van tumor op de hersenen)
• Dunne huid
• Gevoeliger voor infecties door verminderde afweer

Te veel cortisol verstoort de stofwisseling van suiker in het lichaam. Daarom krijgt 10% van de honden ook last van suikerziekte. Dit is een vervelende complicatie. Andere complicaties zijn het ontwikkelen van een blaasontsteking of longembolie (bloedstolsel in de longvaten). 

Diagnose

Uit de volgende onderzoeken kan de diagnose van de Ziekte van Cushing worden vastgesteld:

• Urineonderzoek
• Bloedonderzoek
• CT-scan of MRI-scan van de hersenen
• (Echografie van de buik)

In eerste instantie wordt bij een verdenking vaak een urineonderzoek uitgevoerd. Als je hond veel drinkt, wat het geval is bij de Ziekte van Cushing, is de urine vaak erg waterig. Daarnaast doet de dierenarts vaak ook een bloedonderzoek. In het bloedonderzoek zie je afwijkende waarden van de lever, de zouten, het suiker en het aantal afweercellen. Een specifieke test is nodig als beide onderzoeken afwijkende waarden tonen, zoals het bepalen van de cortisol/kreatinine ratio in de urine.

De test van de cortisol/kreatinine ratio wordt thuis uitgevoerd. Dit is een specifieke test om de ziekte van Cushing aan te tonen.

Urine onderzoek:

Vang in de ochtend de urine van jouw hond op en lever dit vervolgens in bij jouw dierenarts. De dierenarts kijkt naar hoe waterig de urine is en of er sprake van iets anders, bijvoorbeeld een blaasontsteking.

Bloedonderzoek: 

Voor dit onderzoek is het belangrijk dat jouw hond nog niet heeft gegeten. Jouw dierenarts neemt wat bloed uit de hals of poot af. Hieruit meet jouw dierenarts het aantal afweercellen, maar ook de lever- en nierwaarden, het calcium en ten slotte het suiker.

Aanvullend urine onderzoek om de Ziekte van Cushing aan te tonen: 

Voor dit onderzoek is urine nodig van drie opeenvolgende dagen. Zie hieronder het opvangschema. NB: Bewaar de urine tussendoor (tijdelijk) in de koelkast.

–> Dag 1: Ochtendurine opvangen.

–> Dag 2: Ochtendurine opvangen. Na het opvangen geef je jouw hond om 12.00u, 18.00u en 24.00u een bepaald medicijn (dexamethason).

–> Dag 3: Ochtendurine opvangen.

Lever de potjes met urine van deze drie dagen in bij de dierenarts, die ze doorstuurt naar het laboratorium. Daar voert het lab een specifieke test uit. De uitslag volgt na een paar dagen.

Aanvullend bloedonderzoek om onderscheid te maken tussen hersentumor en bijniertumor: 

Je hond wordt hiervoor meestal opgenomen bij de dierenarts, maar dit verschilt per praktijk. Op de dag van de opname prikt je dierenarts drie keer bloed, waarvan de eerste keer bij aankomst. Daarna dient de dierenarts via het bloedvat een specifiek medicijn toe (dexamethason). Na 4 uur en 8 uur prikt de dierenarts opnieuw bloed en stuurt vervolgens alle bloedmonsters naar het laboratorium. Na enkele dagen volgt dan de uitslag. In enkele gevallen geeft het bloed geen uitsluitsel en is een MRI- of CT-scan nodig.

MRI- of CT-scan: 

Beeldvorming van het hoofd is van belang om inzicht te krijgen in de grootte van het gezwel. Aangezien één van de behandelopties bestaat uit het verwijderen van de hersentumor, is deze scan nodig als je voor een operatie kiest.

Kortom, er zijn meerdere onderzoeken nodig, die de dierenarts moet uitvoeren om aan te tonen of jouw hond de Ziekte van Cushing heeft. Het duurt dus wel enkele dagen voordat de diagnose gesteld wordt.

Figuur 1: CT-scan van een bijniertumor bij de hond door de ziekte van Cushing.

Behandeling

Er zijn verschillende mogelijkheden om jouw hond te behandelen. Dit varieert van het toedienen van medicijnen tot aan het uitvoeren van een operatie. Het veranderen van de voeding heeft geen effect op het ziekteverloop.

Medicatie: 

Bij kleine tumoren van de hersenen is het geven van medicatie een goede optie. Er zijn twee soorten medicijnen die gegeven kunnen worden:

• Trilostane (Vetoryl®)
• Lysodren

Tilostane (Vetoryl®). Trilostane remt de productie van cortisol en daarmee dus de symptomen. Je hond drinkt en plast dan al snel veel minder. Helaas groeit de hersentumor wel verder en daardoor verergeren dus ook symptomen als hoofdpijn en sloomheid. Het medicijn is duur en kent veel bijwerkingen. Het is dus belangrijk om je goed in te lezen als je hiermee wilt starten.

Lysodren®. Lysodren is een chemotherapeuticum en maakt daarmee de bijniertumor kapot. Hierbij maakt dit medicijn zowel de gezonde cellen, als de tumorcellen kapot. Buiten cortisol produceert de bijnier ook nog andere belangrijke stoffen. Het gevolg van het kapot maken van de bijnier zorgt er dus voor dat deze belangrijke stoffen niet meer produceert kunnen worden. Bepaalde medicijnen moeten dus gegeven worden om deze stoffen te vervangen. Ook deze behandeling kent veel bijwerkingen en raad ik af bij een huishouden met kinderen of zwangere vrouwen.

Operatie

Tumor hersenaanhangsel. Een operatie is de beste behandeling als de tumor groot is. In dit geval kan een operatie de druk op de hersenen wegnemen. De operatie is ingewikkeld en wordt uitgevoerd aan de Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren in Utrecht. Na de operatie moet jouw hond wel levenslang medicijnen slikken. Dit is nodig omdat het hersenaanhangsel in zijn geheel wordt verwijderd en hierdoor ook belangrijke andere stoffen dan niet meer geproduceerd kunnen worden.

Tumor bijnier. Een hond kan prima leven met één bijnier. Mocht er dus sprake zijn van een bijniertumor, dan kan deze met behulp van een kijk-, of buikoperatie verwijderd worden. Wel is het belangrijk om uit te sluiten dat er geen uitzaaiingen zijn. De operatie is erg risicovol en kent veel complicaties. Laat je daarom vooraf goed inlichten door de chirurg. Na de operatie moet jouw hond tijdelijk nog medicijnen slikken.

Bestraling

Als er sprake is van een tumor in het hersenaanhangsel kan bestraling gedaan worden. Dit vermindert de grootte van het gezwel, maar vaak blijft de cortisol productie wel aanwezig. Dat betekent dus dat jouw hond minder hoofdpijn heeft, maar de organen belast blijven worden. Bestraling wordt tot nu toe nog niet in Nederland uitgevoerd.

Geen behandeling / inslapen (euthanasie)

Over deze optie voelen baasjes zich vaak schuldig. De levensverwachting hangt van af van de symptomen en leeftijd van jouw hond. Als jouw hond weinig kwaliteit van leven in het vooruitzicht heeft, is dit dan ook zeker een verstandige optie. Ook met medicatie zoals Vetoryl groeit de tumor door. Als dit weinig effect heeft op de symptomen (zoals veel plassen en drinken), zou euthanasie ook een reële optie zijn. 

Prognose

De levensverwachting bij de Ziekte van Cushing is wisselend. De prognose hangt namelijk af van het type (hersenen of bijnieren) en bijkomende complicaties (bijv. suikerziekte, longembolie). Als wordt gekozen voor een behandeling met trilostane (Vetoryl®), dan leven 50% van de honden na 2 jaar nog steeds. In het geval van een operatie bij een hersentumor leeft 75% na 2 jaar ook nog steeds. Aangezien dit een risicovolle operatie betreft bestaat er een kleine kans (8%) dat de hond de operatie niet overleefd. Bij een kwart van de honden keert de Ziekte van Cushing (ondanks een operatie) weer terug. 

Kortom, het is lastig om de juiste keuze te maken. Sommige honden leven nog jaren na een behandeling, mits er geen uitzaaiingen gevonden zijn. De behandeling is kostbaar en het is ook belangrijk om jouw gezinssituatie mee te nemen in jouw overweging.

Kosten

De kosten voor het stellen van de diagnose hangen af van het type onderzoek dat nodig is om de diagnose te bevestigen. Een consult met een bloedonderzoek kost gemiddeld 250-450 euro. Een aanvullend specifiek urine onderzoek kost 100-200 euro. Indien een CT-scan of echo nodig is komen hier kosten van 800-1200 euro (CT-scan) of 150-250 euro (echo buik) bij. 

De medicijnen voor een behandeling zijn kostbaar. De prijs hangt af van het gewicht van type Cushing die de hond heeft. Indien een hersenoperatie nodig is lopen de kosten uiteen tussen 3500-5000 euro.